حدیث غدیر از مواردی است که در جهان اسلام تفاسیر گوناگونی از آن ارائه شده و اختلافاتی نیز درباره آن وجود دارد. اختلافاتی که خود می‌تواند مبنای وحدت باشد چرا که تمام مسلمانان اصل غدیر را قبول دارند و می‌دانند این واقعه اتفاق افتاده و طی قرن‌های پس از آن واقعیت‌ها بسیار گفته شده است.

با آیت الله سیدمحمد حسینی قزوینی، عضو هیئت امنای بنیاد بین‌المللی غدیر درباره غدیر به گفت‌وگو پرداختیم. ایشان معتقد است که عید غدیر بزرگترین نقطه اشتراک مسلمانان است.

خدایا دوست بدار کسی که علی را دوست ‌دارد

آیت‌الله حسینی قزوینی در ابتدا با اشاره به جمعیت حاضر در غدیر خم می‌گوید: مهمترین نکته غدیر کثرت حاضرین در همایش بی‌نظیر عصر رسالت بود. یکی از علمای بزرگ اهل سنت، سبط ابن جوزی متوفای 654 در کتاب تذکرة الخواص می‌گوید آمار افراد حاضر در غدیر،120 هزار نفر بوده است. 120 هزار نفر در منطقه غدیر با اینکه مردم مکه در آنجا نبودند، مردم یمن هم نبودند و بعد از حج همه رفته بودند. افراد مدینه و شهرهای اطراف مدینه در محضر رسول اکرم(ص) بودند. یکی از علمای اهل سنت به نام دهلوی نیز در جلد 1 کتاب حجة الله البالغه، می‌گوید 124 هزار نفر در منطقه غدیر حاضر بودند. پیامبر اکرم(ص) آن هنگام فرمود تا پیش رفتگان باز گردند و منتظر بمانند تا واپس ماندگان نیز از راه برسند. آن وقت فرمان داد تا آن جمعیت بسیار که بنا به قولی بر یک صد و بیست هزار نفر بالغ می‌شدند متفرق نشوند. سپس برخاست و به سخنرانی پرداخت. در آغاز حمد و ثنای خدا به جای آورد و در پند و نصیحت و ذکر و موعظه نهایت سعی مبذول داشت و سخن طولانی فرمود.

ایشان ادامه می‌دهد: در آن روز آن حضرت بیش از یک ساعت از فضایل علی(ع) سخن گفت و زمانی نیز دست علی(ع) را گرفت و بلند کرد و سپس فرمود «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» یعنی هر کس که من مولی و سرپرست او هستم پس این علی هم مولی و سرپرست او است و بعد از آن در حق حضرت علی(ع) چنین دعا فرمود: «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله»، خدایا دوست بدار کسی که علی را دوست دارد و دشمن باش با دشمنان علی(ع) و یاری کن کسی را که یار و یاور علی(ع) است و واگذار کسی را که علی(ع) را واگذارد و همه حاضران آمین گفتند. این خلاصه‌ای از حادثه تاریخی بسیار عظیم غدیرخم بود که تمام اهل اسلام تحقق و وقوع آن را قبول دارند و آن را به اشکال مختلف روایت کرده‌اند.

مولی از منظر علمای اهل‌سنت

عضو هیئت امنای بنیاد بین‌المللی غدیر توضیح می‌دهد: برخی از اهل اسلام در معنای حدیث غدیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» اختلاف کرده‌اند. بعضی از آنان می‌گویند پیامبر اکرم(ص) در روز غدیرخم حضرت علی(ع) را به عنوان دوست خویش معرفی کرد. در حالیکه اگر دوستی هدف بود این نکته را در منا یا عرفات که همه بودند، هم ایشان می‌توانست بیان کند. اینکه 120هزار جمعیت در همایشی بینظیر حضور پیدا کنند، نشان از این دارد که رسول اکرم(ص) در غدیر هدفی والاتر از این داشت. برخی از بزرگان اهل سنت، نسبت به مسئله غدیر حرف‌هایی دارند. امام ابوحامد غزالی که از اعاظم و اکابر علمای اهل سنت است در کتاب سرالعالمین و کشف ما فی الدارین این گونه می‌گوید: پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را بعنوان خلیفه معرفی کرد و بعد از آن که فرمود «هر کس من مولای اویم علی مولای اوست». بخ بخ گویان یعنی با تبریک گفتند که از این به بعد تو مولای من و مولای هر زن و مرد مؤمنی گردیدی. این سخن در حقیقت تسلیم در برابر امر و رضایت و تحکیم آن بود.

آیت‌الله حسینی قزوینی اضافه می‌کند: محمد بن طلحه شافعی از علمای بزرگ اهل سنت در قرن هفتم هجری در خصوص معنای حدیث غدیر در کتاب مطالب السئول می‌گوید «هر کس که من بر او اولی و سزاوارتر و یا ناصر و وارث و یا پشتیبان و دوست صمیمی او هستم علی هم برای او این‌چنین است». این کلام صریح در تخصیص علی به این منقبت بلند بوده و او را برای دیگران مانند خود قرار داده و این خصوصیت را برای دیگری قائل نشده است. هر معنایی که امکان داشته باشد از لفظ «مولی» برای رسول خدا(ص) اثبات کنیم همان را برای علی(ع) نیز می‌توان ثابت نمود. این مرتبه‌ای بلند و والا و منزلتی دست نیافتنی و درجه‌ای عالی و مکانتی رفیع است که پیامبر(ص) آن را به علی(ع) و نه به دیگری اختصاص داده است.

غدیر بزرگترین اشتراک مسلمانان

این پژهشگر تاریخ اسلام به مورد دیگری اشاره کرده و بیان می‌کند: محمدبن طلحه شافعی کسی است که ذهبی در کتاب سیر اعلام النبلاء او را به علامه بی‌نظیر در مذهب و اصول و دارای فنون و هنرهای مختلف توصیف کرده است. اسنوی در طبقات الشافعیه نیز درباره او می‌گوید که او امامی نوآور در فقه و مسائل اختلافی است. همان گونه که سبط ابن جوزی از علمای اهل سنت تذکرة الخواص گفته است «وهذا نص صریح فی إثبات إمامته وقبول طاعته» و این نص صریح در اثبات امامت و قبول طاعت علی(ع) است. گنجی شافعی نیز در مورد حدیث غدیر خم می‌گوید که این حدیث دلالت بر تولیت دارد که همان استخلاف است.

ایشان تصریح می‌کند: تاکید علما و بزرگان همه نشان می‌دهد که غدیر از دیدگاه اهل سنت موضوعی مهم و اساسی است. خطبه غدیر با اختلاف در برخی جزئیات و تعابیر در منابع شیعی و اهل سنت نقل شده و تعداد زیادی از ائمه حدیث اهل سنت این حدیث را از طرق متعدد نقل کرده‌اند. البته برخی از موارد اختلافی در این بین وجود دارند اما باید در نظر داشته باشیم که عید عظیم غدیر، بزرگترین نقطه اشتراک شیعیان و اهل سنت است و غدیر از دیدگاه اهل سنت کاملاً محرز است. همچنان که در کتاب‌های آنان نیز درباره حدیث و واقعه غدیر اتفاق نظر وجود دارد. واقعه غدیر و حدیث غدیر منشأ وحدت و تقریب میان مذاهب اسلامی است.